मोदीजीनां आंबे का प्रिय आहे ,का आंबा भारताचे राष्ट्रीयफळ आहे?

मोहर आलेले आंब्याचे झाड

आंबा झाडाविषयी संपूर्ण माहीती   

मित्रांनो ,आज मी तूम्हाला आंबा,Mangifera indica,mango, आम्रवृक्षाविषयी माहिती देणार आहे .सर्वात जास्त म्हणजे 1300 शेच्यावर जातीचे चविष्ठ फळ देणारा आंबा हा ऐकमेव व्रूक्ष आहे.लैटीन भाषेत याला Mangifera indica म्हणतात म्हणजे India चे हे फळ आहे. ज्या वेळेस वसंत ऋतूचे आगमन होते तेंव्हा आंब्याचे झाड

नविन पालवीने बहरून जाते व कोवळ्या पानांचा सुगंधीवास सर्वीकडे दरवळतो व त्यात त्याला बहर (मोहर)फूटतो,

आंब्याचा मोहर

त्यावर अनेक किटक,मधमाश्या,काळे भंवरे अमूल्य,गोड रसासाठी गाणे म्हणत येरझर्या घालतात. ह्याच सुगंधित वातावरणात माणसाच्या कामातूर झालेल्या नवयौवणात पदार्पण केलेल्या मूलांची लग्ने जमतात.जणू हा आंबाच कामातूर करतो त्यानां.

हिंंदू धर्मतील रामायण महाभारतातील पौराणिक उदाहरणे

रावणाने अपहरण केलेल्या सितेच्या शोधात जातांना राम व लक्ष्मणला मातंग ॠषींच्या आश्रमाजवळचे वण आम्रवृक्षाने बहरलेले दिसले .

"जम्बू-प्रियाल-पनसा न्यग्रोध-प्लक्ष-तिनदुका:!
अश्वत्था:कर्णिकाराश्र्व चूताश्रान्ये च पादप:!
                  卐अरण्यकाण्ड,सर्ग-७३,श्लोक क्र.३
अर्थ-जांभूळ,खिरणी,फणस,वड,पिंपरी, टेंभुर्णी, पिंपळ, बहावा, (चूत)आंबा हे सारे व्रूक्ष दिसले.
नल दमयंती कथेत जिथे नल दमयंती चा त्याग करतो तेथील वण व संपूर्ण कथेत ,शेवटी ह्तीच्या लढाईत झालेला नरसंहार मधले वण सूद्धा  आंबाच्या वणाचा ऊल्लेख आहे.

नवीन पालवी 

"जम्ब्वाम्र-लोध्र-खदिर-साल-वेत्र-समाकुलम!
पद्मकामलक-प्लक्ष-कदम्बोदुराव्रतम!"               
卐वनपर्व,अध्याय-६४,श्लोक-४

अर्थ-जांभूळ,आंबा, लोध्र, खैर,साल,वेत,पद्मक, आवळा,प्लक्ष,कदंब, आणी औदुंबर हे त्या वणात व्रूक्ष  होते.

कालिदासाने आम्रवृक्षाला प्रणयी जणांवर शरसंधान करण्याचे रूपक दिले तर आम्रमंजीरी हा पुष्पधन्वा मदनाच्या पाच

 आंब्याच्या झाडावरील रोग 

जाळी रोग,पाने खाणारी अळी

आंब्यावरील कीड्याचे घरटे 

Mango insects, कीड़ा 

मदणाचे पाच बाण आहे ,उसाचा धनूष्य आहे तसेच निलोत्पल (निळे कमळ),नवमल्लीका(आम्रमजिंरी),अरविंद (लाल कमळ),अशोक ,मोगर्याची फूले हे मदणाचे पाच बाण आहे

म्हणतात ना दुसर्याच्या खांद्यावर बंदुक ठेवुन चालवली तर तो खांदा सूद्धा दोषी असतो तसेच पळसाच्या बाबतीत

शंकर भगवान और मदन युद्ध 

झाले,मदणाने बहरलेल्या पळसावरून भगवान शंकराला बाण मारला शंकराने मदण जाळला व पळसाला गंधहीन तेचा श्राप दिला .पळसाचे आयुर्वेदिक उपयोग विडीयो बघण्यासाठी  ह्या लिंक वर जा-पळस

आज आपण प्लास्टीकच्या रंगीबेरंगी फूलानी मंडप सजवतो पुर्वी मनमोहक सुगंधित आम्रवृक्षाची पाने,जांभळीची पाने,व उंबर,औदुंबर  ह्याचा वापर करत असत अजूनही गावात हिच प्रथा आहे .परंतू मूबंई,दिल्ली सारखे शहरात झाडे राहीली नाही व संस्कृती ही हरवली आहे.सम्राट हर्षवर्धन च्या बहीणीच्या लग्नात स्तम्भांना व विवाहवेदी ला आम्रपल्लवींनी सजवली होती असा उल्लेख आहे. म्हणून आज ही लग्नात

महाराष्ट्रातील मांडव प्रथा, बैलगाड़ी, पूजा-पाठ 

,शुभप्रसंगी मांडव टाकण्याची प्रथा आहे.शेजारी व नातेवाईक मंडळी सर्व मिळुन वधू व वराच्या घरावर व त्यांच्या भाऊबंदकी रहात असलेल्या घरावंर पानांची डहाळे टाकतात.

पोपटाला आंबा प्रिय असल्यामूळे किरेष्ट:म्हणजे किर+ईष्ट: संस्कृत मध्ये संबोधले आहे. पोपट हे मदनाचे वाहन आहे.

पोपट आंबा खातांना

अशी अनेक उदाहरणे देता येतील .आंब्याची साल,पाने,मोहर,कफ-पित्तनाशक आहे तर पिकलेला आंबा अग्नीवर्धक आणी रूची वाढविणारा आहे.

आंबा पिकलेला 

आंबा हा ज्योतिष शास्रानुसार नक्षत्र व्रूक्षामध्ये पूर्व भाद्रपदा नक्षत्रात जन्मलेल्याचां उपासनव्रुक्ष पूजनीय आहे.

जैन धर्माचे १८वे तिर्थकर अरहरनाथ याचे दीक्षा स्थान आम्रवृक्ष
बौद्ध स्थुपात आंब्याची पाने व फळे कोरलेली दिसतात.शुभप्रसंगी आंब्याच्या पानाचे दरवाज्यावर तोरण बांधतात.

हिरवी पाने

शास्रात आंब्याचे फळ प्रजोत्पादक मानले आहे.उदाहरण महाभारतातील सभापर्वातील आहे .चण्डाशुक मुनींनी राजा ब्रुहत्स जो मगदचा राजा होता त्याच्या राण्यांना आंबा दिला.परंतु दोन्ही राण्यांनी तो अर्धा कापुन खाल्ला नंतर अर्धे शरीर असलेले दोघींना पुत्र झाले.त्यांनी घाबरून देशाबाहेर फेकून दिले.जरा नावाच्या विद्वान,कुशल,राक्षीसीनीने ते शिवून दिले व तोच जरासंध बलाढ्य राजा

भीम जरासंध युद्ध 

झाला.ज्याला भीमाने क्रुष्ण नितीचा वापर करून मारले.
आंब्यावरून मराठीत आडनावे आहेत-जसे आंबेकर, आंबेडकर ,आंबवणेकर,आहे.
मुंबई चे प्रसिद्ध अंबरनाथ मंदिर आम्रनाथ होते तेथे आमराई होती.

आंब्याचा रस 

आंब्यापासून खुप मेजवाण्या बनतात.जसे कैरीचे चविष्ट लोणचे,थंडगार पन्हे तर पिकलेल्या आंब्याचा रस,मुरब्बा, आंबापोळी, वड्या, असे अनेक पदार्थ तैयार करतात.

आंब्याच्या गरात थायमीन, नायसिन,रिबोफ्लेवीन व पायरीडॉक्सीन असतं. तर खनिजांपैकी कॅल्शियम, तांब, लोह, मॅग्नेशियम, मॅगनीज आणि जस्त अधिक प्रमाणात असतं.

झाडावरील कैरी

»  कोयीचा गर काढून चावून खाल्ल्यावर अजीर्ण, पोटदुखी, जुलाब ह्या विकारांवर आराम मिळतो.

»  कोयीचे वाळलेले तुकडे चावून खाल्ल्यास पोटातील आवेचे जंत नष्ट होतात.

आम का पेड,मैंगो ट्री 

आंब्याच्या झाडावर काही गाणी बनलेली आहेत,जसे

१)"आंबेवनात कोयल बोले,
  माझ्या जिवाची दुनिया डोले."
२)"गेले आंब्याच्या वनी,
  म्हटली मैनासवे गाणी"
३)"नाच रे मोरा आंब्याच्या वनात,
    नाच रे मोरा नाच"
अशी मधूर गीते ह्या झाडावर लिहीली व गायली गेली व ती झाडा सारखीच अजरामर झाली.
आपण सर्वांनी गुलमोहोराच्या परदेशी झाडा ऐवजी आंब्याच्या विविध जातींची झाडे लावून  लहान मुंगी , पोपट,माकड,पक्षी,अश्या अनेकांची पोटे भरणारी भूक भागवणारी, घर देणारी झाडे लावावीत .

आंब्याचे औषधी व आयुर्वेदिक उपयोग खालील विडीयोत दिलेलं आहे ,आपण जरूर बघा. YouTube वर माझ्या चैनल ला सबस्क्राईब करा
नमस्कार